Angst lijkt vaak iets dat alleen in je hoofd zit, maar wat veel mensen niet weten, is dat angst en lichamelijke klachten vaak nauw met elkaar verbonden zijn. Oude trauma’s of ingrijpende gebeurtenissen kunnen diepe sporen achterlaten in je lichaam, waardoor je zenuwstelsel signalen blijft afgeven alsof er gevaar dreigt, ook al is dat er niet meer. In deze blog lees je hoe angst en lichaam samenwerken, waarom lichamelijke spanning vaak de oorzaak is van angstgevoelens, en hoe lichaamsgerichte therapie kan helpen om deze patronen te doorbreken.

Angst en lichaam – hoe je lijf de regie kan overnemen

Misschien herken je het wel. Je bent thuis en ineens voel je je hart sneller kloppen. Je adem zit hoog. Je hebt een knoop in je maag. Hoewel er niets lijkt te gebeuren, schieten er gedachten door je hoofd als. “Straks breken ze in. “Misschien raak ik mijn sleutels kwijt. “Wat als ik weer gehackt word?” Je probeert jezelf gerust te stellen. Toch blijft je lijf onrustig. Dat komt omdat angst en lichaam nauw met elkaar verbonden zijn. Angst zit vaak niet alleen in je hoofd — het begint in je lijf.

Waarom angst niet alleen mentaal is en het verbonden is met je lichaam

Veel mensen denken dat angst puur mentaal is. Maar de connectie tussen angst en lichaam is sterker dan je denkt. Iets wat ontstaat uit piekeren of negatieve gedachten. Maar wat ik elke dag in mijn praktijk zie – en wat ook wetenschappers als Peter Levine, Bessel van der Kolk en Gabor Maté beschrijven – is dat angst vaak begint in het lichaam en pas daarna een verhaal krijgt in je hoofd.

Je lichaam kan spanning vasthouden van ervaringen die te groot, te heftig of te plotseling waren om op dat moment volledig te verwerken. Denk aan een ongeluk, een ingrijpende gebeurtenis in je jeugd, of zelfs iets relatief ‘kleins’ zoals een plotselinge schrikreactie die nooit helemaal uit je systeem is gegaan.

Op zulke momenten zet je lichaam overlevingsmechanismen in. Je spieren spannen zich aan. Je ademhaling verandert. Je hartslag versnelt. Soms wil je vluchten, soms wil je vechten, en soms verstijf je compleet.

Normaal gesproken, als het gevaar geweken is, zou je lichaam deze spanning ontladen. Bijvoorbeeld door te trillen, diep te ademen, te huilen of te bewegen. Maar vaak gebeurt dat niet, omdat je je groot moest houden, omdat je niet wist hoe, of omdat het simpelweg niet veilig genoeg voelde.

En dan blijft die spanning ergens in je lichaam achter.

Angst en lichaam: hoe lichamelijke spanning angst triggert

Wat er dan gebeurt, is dat je lichaam kleine alarmen blijft afgeven. Het zenuwstelsel stuurt signalen naar de diepste delen van je hersenen, de zogenaamde oerbreinen, zoals de amygdala, die voortdurend scannen op gevaar. Deze signalen worden soms omschreven als “rode vlaggen.”

Je voelt misschien druk op je borst, een dichtgeknepen keel, knopen in je buik, of pijn in je schouders en nek. Je lichaam staat nog steeds in de stand van vechten, vluchten of bevriezen.

En dan komt je hoofd erbij. Want je geest wil begrijpen waarom je je zo voelt. Het kan niet omgaan met een gevoel van dreiging zonder duidelijke oorzaak. Dus gaat je hoofd zoeken naar verklaringen.

→ Misschien breken ze straks wél in.
→ Misschien raak ik opnieuw iets belangrijks kwijt.
→ Misschien gebeurt er weer iets ergs.

Terwijl de werkelijke oorzaak vaak in het verleden ligt en niets met het hier en nu te maken heeft.

Hoe angst lichamelijke klachten kan veroorzaken

Zolang je lichaam die oude spanning niet kan loslaten, blijf je in een staat van verhoogde alertheid. Dit kan leiden tot allerlei lichamelijke klachten, zoals:

• Spanningshoofdpijn of migraine

• Chronische pijn in nek, schouders of rug

• Darmklachten, zoals het prikkelbare darm syndroom (IBS)

• Hartkloppingen of een opgejaagd gevoel

• Vermoeidheid of een gevoel van uitputting

• Fibromyalgie-achtige klachten

Veel mensen met dit soort klachten lopen van arts naar arts, maar krijgen vaak geen duidelijke oorzaak te horen. Of ze krijgen te horen dat het “psychisch” is. Dat kan ontzettend frustrerend zijn, want je voelt het wel degelijk in je lichaam.

Trauma is een meester in het veroorzaken én versluieren van allerlei lichamelijke klachten. Soms weten mensen niet eens meer wat de oorspronkelijke gebeurtenis was, maar het lichaam herinnert zich alles.

Het belang van afronden wat ooit is ingezet

De oplossing zit niet alleen in praten of rationeel begrijpen wat er gebeurd is. Het zit vaak in het afronden van wat je lichaam ooit heeft ingezet en de angst alsnog te doorvoelen.

Als je lichaam nooit de kans heeft gekregen om de spanning eruit te trillen, te huilen, te schudden of te ademen, blijft het zenuwstelsel signalen afgeven dat er gevaar is. Die rode vlaggen zullen niet vanzelf verdwijnen, hoe hard je ook probeert positief te denken of te relativeren.

Maar – en dit is belangrijk – dit proces moet gebeuren in een veilige bedding. Je zenuwstelsel moet zich veilig genoeg voelen om los te laten. Want forceren werkt averechts en kan juist meer angst oproepen.

In mijn praktijk werk ik daarom lichaamsgericht. Dat betekent dat we samen onderzoeken waar jouw lichaam nog spanning vasthoudt en op een zachte, veilige manier ruimte geven aan wat gezien, gevoeld en losgelaten wil worden. Zodat jouw lichaam kan afmaken wat het ooit is begonnen.

Er is niets mis met jou. Dit is biologie

Als je last hebt van angst, lichamelijke klachten of een gevoel van constante alertheid, wil ik dat je dit onthoudt: het is geen zwakte. Het is biologie.

Je lichaam en geest zijn één systeem, continu met elkaar in gesprek. Oude ervaringen kunnen je zenuwstelsel in een staat van paraatheid houden, zelfs als je verstand allang weet dat je nu veilig bent.

En juist daar ligt de ingang naar heling: niet alleen praten, maar ook voelen. En je lichaam helpen afronden wat ooit bleef hangen

Herken jij dit?

Heb jij last van angstgevoelens, lichamelijke klachten of een zenuwstelsel dat altijd “aan” lijkt te staan, terwijl je rationeel weet dat er geen direct gevaar is? Heb je het gevoel dat je lichaam spanning vasthoudt die je maar niet kunt loslaten, hoeveel je er ook over nadenkt of praat, de klachten blijven?